Opóźniony Rozwój Mowy

Opóźniony rozwój mowy u dzieci stwarzał i wciąż jeszcze stwarza wiele trudności diagnostycznych i terapeutycznych. Termin „opóźniony rozwój mowy” nie jest rozpoznaniem, lecz określeniem pewnych zaburzeń w rozwoju komunikacji słownej dziecka. Na rozwój mowy wpływa bowiem wiele różnorodnych czynników. Mogą one doprowadzić do całkowitego zahamowania rozwoju mowy lub spowodować, że będzie on przebiegał w sposób nieprawidłowy. Rozwój mowy przebiega w ten sposób, że początkowo tj. do 2 r. ż wypowiedzi dziecka są jednowyrazowe. Między 2, a 3 r. ż. pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe - zdania o charakterze przekazu telegraficznego. Około 3 r. ż. dziecko wkracza w okres swoistej mowy dziecięcej. W tym czasie pojawiają się w jego mowie swoiste neologizmy. Do 5 r. ż. mowa i artykulacja powinna być w pełni wykształcona. Dziecko powinno prawidłowo budować zdania i wymawiać wszystkie głoski.

Zespół opóźnienia rozwoju mowy czynnej dotyczy zwykle dzieci w wieku 3 lub 4 lat, najczęściej chłopców (proporcja 3-1). Dziecko takie mówi bardzo mało albo wcale. O opóźnieniu świadczy też mała liczba używanych słów (ubogi słownik), zdań (mało zdań złożonych), nieprawidłowa gramatyka, przedłużający się okres swoistej mowy dziecięcej. Słyszy natomiast dobrze i doskonale rozumie polecenia słowne. Potrafi wymawiać w izolacji niemal wszystkie głoski mowy, nawet czasem w postaci sylab (onomatopeje), ale nie jest w stanie złożyć ich w słowa w należytym tempie. Poziom rozwoju umysłowego tych dzieci badany testami bezsłownymi (inne testy mogą dać nieprawidłowy, zaniżony wynik badania) najczęściej jest prawidłowy, zgodny z wiekiem. Prosty samoistny opóźniony rozwój mowy traktuje się jako przejaw dysharmonii rozwojowej.
Opóźniony rozwój mowy dotyczy 6-8% populacji wszystkich dzieci (4).
Opóźnienie to może dotyczyć:

• późniejszego gaworzenia
• późniejszego pojawienia się pierwszych słów
• ubóstwa słownika
• późniejszego pojawienia się zdań prostych i złożonych
• nieprawidłowego stosowania gramatyki
• przedłużającego się okresu wymowy dziecięcej

Prawidłowy rozwój mowy wg. Pruszewicza zależy od wielu czynników.
Do najważniejszych należą:

1. prawidłowo działający analizator słuchowy i wzrokowy
2. sprawnie działający analizator motoryczno-kinetyczny
3. sprawnie działający układ nerwowy
4. odpowiedni do wieku rozwój psychiczny dziecka
5. czynniki motywujące do rozwoju mowy
6. prawidłowa budowa anatomiczna narządów artykulacyjnych

Tradycyjnie przyjmuje się, że opóźnienie rozwoju mowy utrzymujące się powyżej 5 r. ż. jest niesamoistnym opóźnieniem rozwoju mowy inaczej niedokształceniem mowy o typie afazji lub alalią. Dzieci te wymagają długotrwałych oddziaływań terapeutycznych, a niedobory w funkcjonowaniu językowym utrzymują się w mniejszym lub większym stopniu przez całe życie.